Trong qua trình giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm đối với vụ án dân sự "Tranh chấp về tiền phường, họ ” giữa nguyên đơn ông Nguyễn Tiến Hùng với bị đơn ông Đoàn Thế Suốt cùng có một số người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan khác, Viện kiếm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội nhận thấy: Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm, phúc thẩm đã có những vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng và về việc thu thập, đánh giá chứng cứ dẫn đến giải quyết vụ án không đúng quy định của pháp luật bị cấp giám đốc thẩm hủy án để giải quyết lại, cụ thể như sau:
1. Nội dung vụ án và quyết định của bản án sơ thẩm, phúc thẩm
Theo đơn khởi kiện và trong quá trình giải quyết vụ án, nguyên đơn ông Nguyễn Tiến Hùng cho rằng: Do có người thân giới thiệu nên ông Đoàn Thế Suốt có tham gia chơi hụi, phường do ông làm chủ. Phường bắt đầu từ ngày 19/9/2015 (âm lịch) gồm 12 suất phường nhưng chỉ có 08 người chơi gồm ông, ông Nguyễn Bá Hòa, ông Nguyễn Văn Chính, bà Cù Thị Lan, anh Nguyễn Tiến Bằng, bà Lê Thị Bẩy, chị Lê Thị Lệ và ông Đoàn Thế Suốt (trong đó ông, ông Hòa, ông Chinh, bà Bấy mỗi ngưòi chơi 02 suất phường). Theo Nghị quyết phường, họ thì phường chơi gồm 12 suất, mỗi suất là 20.000.000đ, mỗi tháng đóng tiền phường một lần vào ngày 15 (âm lịch) hàng tháng, tiền lãi phường là 3.000.000đ/suất phường/tháng (tức là người lấy tiền phường thì tháng sau sẽ phải đóng tiền gốc là 20.000.000đ và tiền lãi là 3.000.000đ, tổng cộng là 23.000.000đ). Hiện phường chơi đã kết thúc vào tháng 8/2016 (âm lịch) và tất cả những người chơi phường đã lấy tiền phường đầy đủ. Tuy nhiên, ông Suốt lấy tiền phường đầu tiên vào ngày 19/9/2015 (âm lịch), tổng số tiền phường ông Suốt nhận là 220.000.000d. Sau đó ông Suốt không thực hiện việc đóng tiền phường cho ông nên ông phải dùng tiền của mình để đóng thay cho ông Suốt, tiền phường gốc là 220.000.000d và tiền phường lãi trong vòng 11 tháng là 33.000.000đ, tổng cộng là 253.000.000d nên ông khởi kiện yêu cầu ông Suốt phải trả số tiền 253.000.000d và tiền lãi theo quy định của pháp luật.
Ông Đoàn Thê Suôt không đồng ý với yêu cầu khởi kiện của ông Nguyền Tiến Hùng vì ông không quen biết ông Hùng, ông không chơi phường, họ do ông Hùng làm chủ và không được nhận tiền từ ông Hùng. Tài liệu do ông Hùng cung cấp cho Tòa án gồm Nghị quyết phường, họ ngày 19/9/2015 và Biên bản giao nhận tiền phường ngày 19/19/2015 là do ông Hùng giả mạo chữ ký, chữ viết của ông bằng phương pháp Scan, không phải do ông trực tiếp ký.
Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 16/2020/DS-ST ngày 11/3/2020 của Tòa án nhân dân huyện HH, tỉnh BG quyêt định: Chãp nhận yêu cáu khởi kiện của ông Nguyễn Tiến Hùng. Buộc ông Đoàn Thế Suốt phải có nghĩa vụ thanh toán trả cho ông Nguyễn Tiến Hùng số tiền phường, họ còn nợ là 253.000.00đ và lãi suất chậm trả là 78.430.000đ. Tổng cộng ông Đoàn Thế Suốt phải có nghĩa vụ thanh toán trả cho ông Nguyên Tiến Hùng số tiền 331.430. 000đ.
Ngày 23/3/2020, ông Đoàn Thế Suốt kháng cáo toàn bộ bản án dân sự sơ thẩm.
Bản án dân sự phúc thẩm số 91/2020/DS-PT ngày 26/8/2020 của Tòa án nhân dân tỉnh BG quyết định: Không chấp nhận kháng cáo của ông Đoàn Thế Suốt. Giữ nguyên quyết định của bản án sơ thẩm.
Ngày 11/11/2020, ông Đoàn Thế Suốt có đơn đề nghị xem xét bản án phúc thẩm nêu trên theo thủ tục giám đốc thẩm.
Ngày 26/02/2021, Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội kháng nghị đối với Bản án dân sự phúc thẩm số 91/2020/DS-PT ngày 26/8/2020 của Tòa án nhân dân tỉnh BG. Đề nghị ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà nội xét xử giám đốc thẩm hủy Bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và hủy Bản án dân sự sơ thẩm số 16/2020/DS-ST ngày 11/3/2020 của Tòa án nhân dân huyện HH, tỉnh BG để xét xư lại theo thủ tục sơ thẩm đúng quy định của pháp luật. Tại Quyết định giám đốc thẩm, ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã quyết định hủy toàn bộ Bản án số 91/2020/DS- PT ngày 26/8/2020 của TAND tỉnh BG và Bản án số 16/2020/DS-ST ngày 11/3/2020 của TAND huyện HH, tỉnh BG. Giao hồ sơ vụ án cho TAND huyện HH, tỉnh BG để xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật
2. Những vi phạm cần rút kinh nghiệm
2.1. Vi phạm về việc thu thập, đánh giá chứng cứ
Tại “Nghị quyết” phường, họ ngày 29/9/2015 và Biên nhận giao tiền phường ngày 19/9/2015 do ông Nguyễn Tiến Hùng cung cấp cho Tòa án, có nội dung ông Đoàn Thế Suốt tham gia chơi phường, họ do ông Hùng làm chủ và đã nhận số tiền phường là 220.000.000đ. Tuy nhiên, ông Đoàn Thế Suốt cho rằng không có quen biết ông Hùng, không chơi phường, họ do ông Hùng làm chủ và không nhận tiền phường từ ông Hùng. Theo đơn đề nghị ngày 22/7/2019, ông Đoàn Thế Suốt cho rằng các tài liệu ông Hùng cung cấp là để hợp thức cho việc con gái ông là chị Đoàn Thị Hà vay tiền của ông Hùng, ông Suôt đề nghị Tòa án giám định chữ viết, chữ ký tại 02 tài liệu nêu trên có phải là chữ viết, chữ ký của ông Suốt không hay là chữ viết, chữ ký được Scan.
Tại Quyết định số 02/QĐ-TCGĐ ngày 15/8/2019 của Tòa án nhân dân huyện HH trưng cầu Phòng kỹ thuật hình sự - Công an tỉnh BG giám định: Toàn bộ các chữ ký, chữ viêt “Đoàn Thế Suốt” trong các mục: “Có giao cho ông: ” và mục “Người chơi phường (ký ghi rõ họ tên) Chồng-Vợ” trong 01 Giấy “Biên nhận giao tiền phường” ngày 19/9/2015 (âm lịch) là chữ ký, chữ viết sống hay là chữ ký, chữ viết bị photocopy hoặc Scan? Toàn bộ các chữ ký, chữ viết “Đoàn Thê Suốt” trong các mục: “Họ tên Chồng:” và mục “Người chơi phường hội Chồng-Vợ” trong 01 Giấy “Nghị quyết phường họ ” ngày 19/9/2015 Am lịch là chữ ký, chữ viết sống hay là chữ ký, chữ viết bị photocopy hoặc Scan?.
Tại Kết luận số 1478/KL-KTHS ngày 17/9/2019, Phòng Kỹ thuật hình sự - Công an tỉnh BG kết luận: Chữ ký, chữ viết “Đoàn Thế Suốt” tại mục “Họ tên chông”; “Người chơi phường hội ”; “Có giao cho ông”: “Người chơi phường” trên các tài liệu cần giám định ký hiệu A1,A2 là chữ ký, chữ viết trực tiếp.
Như vậy, theo kết luận giám định thì chữ ký, chữ viết người chơi phường, họ “Đoàn Thế Suốt” tại “Nghị quyết” phường họ ngày 19/9/2015 và Biên nhận giao tiền phường ngày 19/9/2015 là chữ ký, chữ viết trực tiếp. Tuy nhiên, có phải là chữ ký, chữ viết của ông Đoàn Thế Suốt hay không thì Tòa án cấp sơ thẩm không trưng cầu giám định nội dung này là không đầy đủ, ảnh hưởng đến việc đánh giá chứng cứ khi giải quyết vụ án.
2.2. Vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng
Tại phiên tòa sơ thẩm ngày 11/3/2020, ông Đoàn Thế Suốt có đơn xin hoãn phiên tòa với lý do ông Suốt đang nằm điều trị tại Bệnh viện. Theo Biên bản xác minh của Tòa án nhân dân huyện HH ngày 11/2/2020 cũng xác định ông Suốt đang nằm điều trị bệnh viêm phế quản, tăng huyết áp tại Bệnh viện Đa khoa Hùng Cường, tiên lượng bệnh nhân điều trị khoảng 7 ngày thì có thể ra viện. Như vậy, việc ông Suốt ốm phải điều trị tại Bệnh viện là trường hợp bất khả kháng, trở ngại khách quan và theo quy định tại khoản 2 Điều 227 Bộ luật tố tụng dân sự thì Tòa án cấp sơ thẩm phải hoãn phiên tòa, nhưng Tòa án cấp sơ thẩm vẫn tiến hành xét xử vắng mặt ông Đoàn Thế Suốt là vi phạm nghiêm trọng tố tụng.
Tại phiên tòa phúc thẩm ngày 26/8/2020, chị Đoàn Thị Hà (người đại diện theo ủy quyền của ông Đoàn Thế Suốt) trình bày thực chất chị là người nợ tiền ông Nguyễn Tiến Hùng. Ồng Đoàn Thế Suốt không tham gia chơi phường, họ với ông Hùng. Chị Hà đề nghị hoãn phiên tòa để chị xuất trình chứng cứ, tài liệu là đoạn băng ghi âm cuộc nói chuyện giữa chị và ông Hùng thể hiện việc chị tiên ông Hùng. Ngoài ra, tại “Giấy giao phường” thể hiện chị Hà là người nhận tiền phường, họ từ ông Hùng. Theo quy định tại Điều 304 và khoản 1 Điều 259 Bộ luật tố tụng dân sự, trong trường hợp này Tòa án cấp phúc thẩm phải ngừng phiên tòa để xác minh, thu thập tài liệu chứng cứ để giải quyết triệt để vụ án, nhưng Tòa án cấp phúc thẩm vẫn tiến hành xét xử là vi phạm nghiêm trọng tố tụng, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.
Đây là vụ án có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tô tụng và việc thu thập đánh giá chứng cứ có ảnh hưởng nghiêm trọng đến nghĩa vụ, quyền lợi của đương sư. Vi vậy,Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội nêu lên để Viện kiêm sát nhân dân địa phương nghiên cứu rút kinh nghiệm chung nhằm nâng cao chât lượng giải quyết vụ án dân sự./.