Thông qua công tác kiếm sát xét xử phúc thẩm vụ án '‘Tranh chấp quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn ông Trần Minh Hoạt và bị đơn bà Bùi Thị Hiển được Tòa án nhân dân tỉnh Phú Thọ xét xử sơ thẩm. Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội thấy:1. Tóm tắt nội dung vụ án
Theo lời khai của nguyên đơn ông Trần Minh Hoạt trình bày: Năm 1979, gia đình ông được Hợp tác xã nông nghiệp xã Bằng Luân, huyện Đoan Hùng giao cho sử dụng 9.820m2 đất lâm nghiệp, trên đất có hơn 150 cây cọ đà trên 100 tuổi tại Xứ Gò Núi Ông, thuộc thôn 17 xã Bằng Luân, huyện Đoan Hùng. X Sau khi Họp tác xã Bằng Luân giải thể năm 1993 ủy ban nhân dân xà Bằng Luân tiếp quản và tiếp tục giao lại cho ông diện tích đất nêu trên thể hiện tại sổ thuế nông nghiệp gia đình. Gia đình ông đã sử dụng diện tích đất này từ năm 1979 đến nay để khai thác lá cọ và ông vẫn thực hiện nghĩa vụ nộp thuế nông nghiệp (tính thành lúa) cho ủy ban nhân dân xâ Bằng Luân. Năm 2004, ông không phải nộp thuế nữa vì do thay đổi chính sách miền nộp thuế của Nhà nước đối với đất nông, lâm nghiệp. Quá trình sử dụng đất, do diện tích đất lâm nghiệp của ông nằm liền kề với diện tích đất lâm nghiệp của bà Hiển nên bà Hiền có sử dụng một phần diện tích đất của ông để trồng cây sẳn và cây chè. Do không đồng ý với việc làm của bà Hiến nên hai bên đã nhiều lần xảy ra tranh chấp. Bà Hiên trồng cây sắn, trồng chè và đến năm 2016 thì bà Hiển lại trồng cây keo trên diện tích đất 1.609m2, làm ảnh hưởng đến sự phát triển, tồn tại của cây cọ, người nhà bà Hiển còn đục thân cây cọ làm chết 4 cây cọ. Ông khởi kiện đòi lại diện tích đất nêu trên, yêu cầu bà Hiển phải nhổ bỏ cây keo để trả lại đất cho ông và đe nghị hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho bà Hiến với diện tích 5000m2.
Bị đơn bà Bùi Thị Hiển cho rằng diện tích 1.609m2 tranh chấp là diện tích đât thuộc quyền sử dụng của bà và đã được ủy ban nhân dân huyện Đoan Hùng cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên bà, ngày 30/12/1996 với tồng diện tích 5000m2. Bà Hiển sử dụng từ năm 1980 đến nay. Bà không đồng ý trả lại đất cho ông Hoạt.
2. Quyết định của Tòa án
Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 45/2019/DS-ST ngày 28/11/2019 cua Tòa án nhân dân tinh Phú Thọ quyết định:
"Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của ông Trần Minh Hoạt.
Không chấp nhận yêu cầu cùa ông Hoạt về đề nghị hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sổ 689851 ngày 30/12/1996 cùa ủy ban nhản dân huyện Đoan Hùng cấp cho bà Bùi Thị Hiên 5000m2 đất lâm nghiệp.
Tạm giao cho ông Trần Minh Hoạt diện tích đất lâm nghiệp 1.609m2, có tuyên kèm mốc giới.
Khi bản án cổ hiệu lực pháp luật, bà Bùi Thị Hiển có nghĩa vụ thu hoạch toàn bộ cây cối trên diện tích 1.609m2 đất nêu trên.
Ông Trần Minh Hoạt có trách nhiệm thanh toán cho bà Bùi Thị Hiển 206 cây keo trị giá bằng 1.648.000đ và thanh toán cho bà Hiên 1/2 (1.609m2 = 12.872.000đ) = 6.436.000đ. Tổng cộng là 8.084.000đ".
Ngoài ra, bản án còn tuyên về chi phí đo đạc, án phí và quyền kháng cáo.
Ngày 12/12/2019, bà Bùi Thị Hiển có đơn kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Thọ kháng nghị phúc thẩm theo hướng đề nghị hủy toàn bộ bản án sơ thẩm để giải quyết lại.
Bản án dân sự phúc thẩm số 46/2021/DS-PT ngày 24/3/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội, Hội đồng xét xử đã hủy toàn bộ bân án dân sự sơ thẩm nêu trên của Tòa án nhân dân tỉnh Phú Thọ để giải quyết lại.
3. Nội dung cần rút kinh nghiệm
3.1. Vi phạm về thu thập, đánh giá chứng cứ
Tòa án cấp sơ thẩm chưa thu thập chứng cứ đầy đủ, chưa làm rõ một phần diện tích đất tranh chấp là 1.609m2 giữa ông Trần Mình Hoạt và bà Bùi Thị Hiên khi ông Hoạt được giao cây cọ để thu hoạch thì chỉ được khai thác lá cọ hay được giao cả đất. Mặc dù, ông Hoạt không có tài liệu, chúng cứ chứng minh được giao quản lý sừ dụng diện tích đất tranh chấp nhưng bản án sơ thẩm lại chấp nhận yêu cầu kiện đòi quyền sử dụng 1.609m2 đất của ông Hoạt khi tài liệu, chứng cứ và ý kiến của các ngành, cấp liên quan còn mâu thuẫn. Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Đoan Hùng ngày 23/11/2016 đề nghị Tòa án xem xét: “Nếu trước đây Hợp tác xã hoặc ủy ban nhân dân xã Bằng Luân bán thanh lý cọ và đat cọ cho hộ dân thì đây là quỹ đất 1 do hộ gia đình quản lý và sử dụng, thì có thế giao diện tích đất trên cho hộ gia đình lập hồ sơ cáp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Nếu Hợp tác xã Bằng Luân khi giai thể bàn giao lại cho ủy ban nhân dân xã Bằng Luân và Ủy ban nhân dân xã cho các hộ thuê và nộp sản phẩm hằng năm về cây lá cọ thì là quỹ đất 2, thẩm quyền Ủy ban nhân dân xã Bằng Luân tiếp tục cho giao khoán ”, nhưng Tòa án chưa xác minh, thu thập để làm rõ nội dưng này.
Đối với sổ thuế nông nghiệp, ghi nhận gia đình ông Hoạt có 9820m2 đất loại 5 nhưng không thế hiện diện tích này nằm ở tờ bản đồ nào, thửa nào. sổ thuế nông nghiệp gia đình mà ông Hoạt xuất trình không phải là bản gốc mà là bản phô tô, không được công chứng, chứng thực.
3.2. Vi phạm về thẩm định và định giá tài sản
Tòa án nhân dân huyện Đoan Hùng thẩm định, định giá vào ngày 20/4/2018 đối với 206 cây keo, 01 câỵ keo một năm tuổi có giá là 8.000 đồng. Nhưng tính đến thời điểm xét xử sơ thẩm ngày 28/11/2019, thì số cây keo mà bà Hiển trồng đã được hơn hai năm tuổi. Tòa án nhân dân tỉnh Phú Thọ thụ lý giải quyết nhưng không tiến hành thẩm định, định giá lại, cũng không yêu cầu đương sự cho ý kiến thỏa thuận (nếu có) về giá trị của cây trồng này mà tính giá trị từ năm 2018 là chưa phù hợp, ảnh hưởng đến quyền lợi của đương sự.
Tại phiên tòa thấy rằng, nguyên đơn, bị đơn đều thừa nhận diện tích đất tranh chấp hiện nay cả hai bên đều chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, ông Hoạt cho rằng nhà nước giao khoán cọ cho ông thì đương nhiên ông được quản lý sừ dụng đất. Bản đồ địa chính năm 1995, cấp đất cho bà Hiển tại thửa 30 thôn 17, xã Bằng Luân, huyện Đoan Hùng và một phần diện tích đất tranh chấp 1.609m2 (theo biên bản thẩm định tại chỗ ngàỵ 20/4/2018 ) về hình thể thửa đất không phù hợp. Trên thực tế thửa đất tranh chấp không có tên thửa, vị trí, tên bản đồ nhưng biên bản thẩm định lại ghi thẩm định thửa số 30. Nội dung này chưa được chính quyền địa phương trả lời, làm rõ những mâu thuẫn đối với diện tích đất tranh chấp.
