Thông qua công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử phúc thẩm vụ án hình sự Khăm sẻng phạm tội “Mua bán trái phép chất ma túy” do Tòa án nhân dân tỉnh TH xét xử sơ thẩm có kháng cáo, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN thấy quá trình giải quyết vụ án, các cơ quan tiến hành tố tụng cấp sơ thẩm đã có những vi phạm, thiếu sót cần rút kinh nghiệm như sau:
1. Nội dung và quá trình giải quyết vụ án
Khoảng 10 giờ 20 phút ngày 10/9/2020, Tổ công tác Đồn Biên phòng TT phối họp với Đội Phòng chống tội phạm và ma túy Bộ đội Biên phòng tỉnh TH, Đội Đặc nhiệm phòng chống tội phạm ma túy, Cục Phòng chống ma túy và tội phạm Bộ đội Biên phòng Việt Nam làm nhiệm vụ tại khu vực bán Bôn, xã TT, huyện QS, tỉnh TH phát hiện, bắt quả tang Khăm sẻng đang có hành vi đem 12.000 viên có tổng khối lượng 1.218,77 gam Methamphetamine từ Lào sang Việt Nam để bán kiểm lời.
Tại Bản án số 177/2021/HSST ngày 02/11/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh TH áp dụng điểm b khoản 4 Điều 251, điểm s khoản 1, khoản 2 Điều 51, Điều 40, Điều 47, Điều 50 Bộ luật Hình sự; Điều 106, 136 Bộ luật Tố tụng hình sự: Khoản 1 Điều 23 Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của ủy ban Thường vụ Quốc hội xử tử hình đối với bị cáo Khăm sẻng về tội “Mua bán trái phép chất ma túy".
Ngày 15/11/2021, Tòa án nhân dân tỉnh TH nhận đơn kháng cáo của bị cáo Khăm sẻng đề nghị Tòa án cấp phúc thẩm xem xét giảm mức hình phạt bị cáo từ tử hình xuống chung thân. Tuy nhiên, trong giai đoạn xét xử phúc thẩm ngày 18/11/2021 bị cáo Khăm sẻng đã chết.
2. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
- Trong việc lập danh bản, chỉ bản bị can: Ngày 15/9/2020, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh TH ra quyết định khởi tố bị can đối với Khăm Xanh (sau này thay đổi thành Khăm sẻng); cùng ngày Viện kiểm sát nhân dân tỉnh TH phê chuẩn quyết định khởi tố bị can đối với Khăm Xanh về tội “Mua bán trái phép chất ma túy”. Tuy nhiên, sau hơn 06 tháng, ngày 21/3/2021 Cơ quan điều tra mới lập danh bản, chỉ bản đối với bị can.
Mặt khác, nội dung danh bản. chỉ bản ghi lập về việc “Vận chuyển trái phép chất ma túy” (Điều 250 Bộ luật Hình sự) là không đúng tội danh và điều luật mà bị can bị khởi tố.
Việc làm như trên của Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tinh TH là chưa tuân thủ khoản 5 Điều 179 Bộ luật Tố tụng hình sự.
Điều 179 BLTTHS quy định:
“5... Sau khi nhận được quyết định phê chuẩn quyết định khơi tố bị can, Cơ quan điều tra phải chụp ảnh, lập danh bản, chỉ bản của người bị khởi tố và đưa vào hồ sơ vụ án”
- Trong việc lập lý lịch bị can Khăm sẻng thể hiện lập ngày 31/12/2020, tuy nhiên lý lịch không dán ảnh bị can và không có chứng nhận của cơ quan có thẩm quyền. Việc lập lý lịch bị can như đã nêu trên là không đúng mẫu số 192 ban hành kèm theo Thông tư số 61/2017/TT-BCA ngày 14/12/2017 của Bộ Công an.
Điều 3 Thông tư số 61/2017/TT-BCA quy định:
“2. Việc ghi thông tin trong từng biểu mẫu phải bảo đảm khách quan, chính xác, đầy đủ theo đúng quy định của pháp luật
- Trong việc hỏi cung và lập biên bản hỏi cung bị can"
Ngày 27/01/2021, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh TH mới ra quyết định thay đổi quyết định khởi tố bị can từ Khăm Xanh sang Khăm sẻng, nhưng trước đó tại biên bản hỏi cung bị can ngày 30/12/2020 (Bút lục 70-71), Điều tra viên lại tiến hành hỏi cung đối với bị can Khăm sẻng là vi phạm tố tụng.
Tại tất cả các biên bản hỏi cung bị can. người phiên dịch chi ký tên vào cuối mỗi tờ biên bản nhưng không ký vào từng trang biên bản hỏi cung bị can là thực hiện không đúng quy định về biên bản hỏi cung bị can quy định tại khoản 3 Điều 184 Bộ luật Tố tụng hình sự.
Điều 184 BLTTHS quy định:
“3... Người phiên dịch phải ký vào từng trang của biên bàn hỏi cung".
- Bị cáo là người nước Cộng hòa dân chú nhân dân Lào. tại Bản tự khai ngày 11/9/2020; Biên bản ghi lời khai ngày 10/9/2020 do Lê Vãn Đính dịch và Biên bản hoi cung bị can ngày 16/9/2020 do Hoàng Đức Tiến dịch xác định bị can tên là Khăm Xanh (Bút lục 54, 59-60, 72-75). Tuy nhiên, tại Bản tự khai ngày 12/9/2020. Biên bản hỏi cung ngày 30/12/2020 và ngày 04/5/2021 do Hoàng Đức Tiến dịch thì tên bị can đổi thành Khăm sẻng.
Ngày 27/01/2021, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tinh TH đã ra quyết định thay đổi quyết định khởi tố bị can từ Khăm Xanh sang Khăm Seng, cùng ngày Viện kiểm sát nhân dân tỉnh TH phê chuẩn quyết định thay đổi quyết định khởi tố bị can. Mặc dù, tại Cáo trạng và Bản án có nêu việc thay đôi tên bị can/ bị cáo là do phiên dịch, tuy nhiên, trong hồ sơ vụ án không có tài liệu chứng minh và quá trình điều tra công khai tại phiên tòa sơ thẩm, Hội đồng xét xử cũng không hỏi người phiên dịch và bị cáo về lý do của sự thay đổi tên bị cáo từ Khăm Xanh sang Khăm sẻng để xác định hai người này có phải là một hay không? Việc làm như đã nêu trên của các cơ quan tiến hành tố tụng cấp sơ thẩm là chưa tuân thủ quy định tại Điều 85 Bộ luật Tố tụng hình sự về những vấn đề cần phải chứng minh trong vụ án hình sự.
Điều 85. Bộ luật Tố tụng hình sự quy định:
“Khi điểu tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự, cơ quan tiến hành tổ tụng phải chứng minh:
2. Ai là người thực hiện hành vi phạm tội”.
Đây là một vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng, khung hình phạt áp dụng đối với bị cáo đến mức “tử hình”, song quá trình thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án, Kiểm sát viên đã không kiểm sát chặt chẽ để kịp thời phát hiện vi phạm và yêu cầu khắc phục dẫn đến việc giải quyết vụ án còn nhiều vi phạm như đã nêu trên.
Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN thông báo để Viện kiểm sát các tỉnh, thành phố trong khu vực phía Bắc nghiên cứu, rút kinh nghiệm, nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử án hình sự./.