Thông qua công tác Thực hành quyên công tố và kiểm sát xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm các vụ án hình sự, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội thông báo đến Viện kiểm sát nhân dân trong khu vực để rút kinh nghiệm, cụ thể như sau:
1. Nội dung vụ án
Dự án xây dựng Nhà máy xi măng LS được Chính phủ phê duyệt triển khai thực hiện năm 2014, đây không phải là Dự án Nhà nước thu hồi đất nên chủ đầu tư tự thỏa thuận với các hộ dân bị ảnh hưởng để chuyển nhượng quyền sử dụng đất giải phóng mặt bằng thực hiện dự án. Thực hiện chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh TH, trên cơ sở đề nghị của Công ty LS, Chủ tịch UBND thị xã BS đã ban hành quyết định thành lập và kiện toàn Tổ công tác hỗ trợ thực hiện Dự án, trong đó Vũ Đức Cường, Chủ tịch UBND phường ĐS là Tổ trưởng và Dương Thị Hà, công chức địa chính phường ĐS là tổ viên.
Quá trình thực hiện Dự án, có một phần diện tích đất 35.203,6m2 chưa hoàn tất giải phóng mặt bằng do chưa xác định được chủ sử dụng và diện tích của từng hộ, trong đó có 20.606,9m2 đất Lốc - ông Quang. Nguồn gốc của xứ đồng này trước đây là manh mún, nhỏ lẻ, đến năm 1998 thực hiện dồn điền đổi thửa thì xứ đồng này được san lấp thành một vùng, các hộ dân chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hồ sơ quản lý đất lúa là Sổ giao ruộng chỉ được lưu tại HTX dịch vụ nông nghiệp. Hội đông đăng ký đất đai phường ĐS mà Vũ Đức Cường là Chủ tịch Hội đồng và Dương Thị Hà là thư ký Hội đồng có trách nhiệm xét duyệt nguồn gốc đất, làm cơ sở đền bù cho các hộ dân. Quy trình xét duyệt nguồn gốc đất là đi thực địa để xác định vị trí đất, diện tích đất thì căn cứ vào sổ giao ruộng của HTX, Hội đồng đăng ký đất đai phường tiến hành họp xét nguồn gốc đất, lập Danh sách công khai, niêm yết và kết thúc niêm yết Danh sách công khai các hộ đủ điều kiện.
Ngày 19/3/2015, Hội đồng đăng ký đất đai phường ĐS đã tiến hành họp xét nguồn gốc đất cho 42 hộ dân có đất tại xứ đồng Lốc - ông Quang thuộc diện được bồi thường, kết quả họp xét đã lập Danh sách 42 hộ (gồm Danh sách các hộ sử dụng đất tại xứ đồng đất Lốc bị ảnh hưởng bởi Dự án gồm 35 hộ và Danh sách các hộ dụng đất tại xứ đồng ông Quang bị ảnh hưởng bởi Dự án gồm 12 hộ, tổng cộng về hộ do có 5 hộ đều có đất ở hai xứ đồng nên có tên ở cả hai Danh sách). Danh sách hộ ghi ngày 20/3/2015 đã được niêm yết công khai và được chuyển đến Ban giải phóng mặt bằng để lập hồ sơ đền bù.
Sau khi niêm yết Danh sách 42 hộ thì các hộ dân Mai Văn Dũng, Phạm Thị Nụ, Mai Thị Nguyên đi lên phường trình bày về việc gia đình họ có đất nhưng không có tên trong Danh sách công khai, các hộ Phạm Thị Phê, Trịnh Hồng San bị thiếu diện tích. Ngoài ra, phần diện tích được xét duyệt nguồn gốc để bồi thường là 15.863,9m2, ít hơn phần diện tích mà Công ty LS đã lấy là 4.743,9m2 nên Vũ Đức Cường, Dương Thị Hà đã lập hồ sơ cho các hộ Nguyễn Văn Kỳ. Vũ Mạnh Quyến. Nguyễn Thị Quế, Trịnh Xuân Trường. Cụ thể, lợi dụng mối quan hệ quen biết, Vũ Đức Cường gọi điện cho 3 hộ nhờ ký hồ sơ và Dương Thị Hà là người đem hồ sơ (Biên bản kiểm kê) đến cho 3 hộ ký. Mặc dù không có đất bị ảnh hưởng bởi Dự án nhưng khi Vũ Đức Cường gọi điện nhờ ký hồ sơ đền bù thì Nguyễn Văn Kỳ, Vũ Mạnh Quyến vẫn đồng ý ký, riêng bà Nguyễn Thị Quế khi ký hồ sơ không biết là ký giấy tờ gì.
Các bị cáo đã lập lại hồ sơ xét duyệt nguồn gốc đất là 49 hộ, trong đó các hộ Dũng, Nụ, Nguyên được bổ sung; các hộ Phê, San được ghi đủ diện tích; các hộ Quyến, Kỳ, Quế, Trường được đưa vào Danh sách công khai hộ sử dụng đất tại xứ đồng Lốc - ông Quang bị ảnh hưởng bởi Dự án gồm 49 hộ ghi ngày 19/3/2015 (gồm 42 hộ đã đưọc xét ban đầu và thêm các hộ Nguyễn Văn Kỳ, Vũ Mạnh Quyến, Nguyễn Thị Quế, Trịnh Xuân Trường, Mai Văn Dũng, Phạm Thị Nụ, Mai Thị Nguyên- Riêng hộ Trịnh Xuân Trường chỉ có danh sách, chưa có hồ sơ).
Trên cơ sở xét duyệt nguồn gốc đất của Hội đồng đăng ký đất đai phường ĐS, Ban giải phóng mặt bằng đã lập Biên bản kiểm kê và Dự toán bồi thường theo Danh sách 49 hộ. Công ty LS bị thiệt hại số tiền 605.007.000đ do phải chi bồi thường khống cho 3 hộ Nguyễn Văn Kỳ, Vũ Mạnh Quyến, Nguyễn Thị Quế.
Đến ngày 20/7/2015 là ngày chi trả tiền đền bù thì Vũ Đức Cường gọi điện cho Nguyễn Văn Kỳ, Vũ Mạnh Quyến lên phường nhận tiền và dặn sau khi lấy tiền thì đưa lại cho Dương Thị Hà. Nguyễn Văn Kỳ đã ký hồ sơ và nhận số tiền đền bù là 181.831 .000đ, Vũ Mạnh Quyến đã ký hồ sơ và nhận số tiền đền bù là 195.429.000đ. Đối với số tiền đền bù 227.747.000d của hộ bà Quế thì Dương Thị Hà là người nhận và ký vào Phiếu chi tiền. Hộ Trịnh Xuân Trường chưa được lập hồ sơ đền bù.
2. Quá trình giải quyết
- Bản án hình sự sơ thẩm số 41/2020/HSST ngày 28/8/2020 của TAND thị xã BS, tỉnh TH tuyên bố các bị cáo Vũ Đức Cường, Dương Thị Hà, Nguyễn Văn Kỳ và Vũ Mạnh Quyến phạm tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”. Áp dụng khoản 3 Điều 7; điểm c khoản 2, 4 Điều 356; khoản 2 Điều 51; Điều 38; Điều 17; Điều 58 BLHS, xử phạt Vũ Đức Cường 06 năm tù. thời gian chấp hành hình phạt tù tính từ ngày bắt giam thi hành án; xử phạt Dương Thị Hà 05 năm 06 tháng tù, được trừ thời gian đã bị tạm giam là 315 ngày; Áp dụng khoản 3 Điều 7; khoản 1 Điều 356; điểm s khoản 1, 2 Điều 51; khoản 1,2 Điều 65; Điều 17; Điều 58 BLHS, xử phạt Vũ Mạnh Quyến 30 tháng tù cho hưởng án treo, Nguyễn Văn Kỳ 24 tháng tù cho hưởng án treo. Sau khi xét xử sơ thẩm, bị cáo Vũ Đức Cường, Vũ Thị Hà kháng cáo đề nghị hủy án để điều tra lại.
- Bản án hình sự phúc thẩm số 54/2021/HSPT ngày 05/4/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh TH đã căn cứ điểm c khoản 1 Điều 355; điểm b khoản 1 Điều 358 BLTTHS tuyên bố: Hủy một phần bản án hình sự sơ thẩm số 41/2020/HSST ngày 28/8/2020 của TAND thị xã BS, tỉnh TH về tội danh và hình phạt đối với các bị cáo Vũ Đức Cường và Dương Thị Hà, giao hồ sơ cho VKSND thị xã BS, tỉnh TH để điều tra lại.
Ngày 18/6/2021, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh TH có Công văn số 273/VKS-P7 báo cáo đề nghị Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm đối với Bản án hình sự phúc thẩm số 54/2021/HSPT ngày 05/4/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh TH.
Ngày 21/6/2021, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã ban hành kháng nghị giám đốc thẩm theo hướng Hủy Bản án hình sự phúc thẩm số 54/2021/HSPT ngày 05/4/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh TH và giữ nguyên quyết định của Bản án hình sự sơ thẩm số 41/2020/HSST ngày 28/8/2020 của TAND thị xã BS, tỉnh TH.
Ngày 24/1/2022, ủy ban thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội chấp nhận kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội và quyết định hủy bản án phúc thẩm và sơ thẩm nói trên của Tòa án nhân dân tỉnh TH để điều tra, xét xử lại theo qui định pháp luật.
3. Những vấn đề cần rút kinh nghiêm
- Việc tuyên hủy một phần bản án sơ thẩm là không có căn cứ, trái qui định pháp luật, trong khi 2 bị cáo có chức vụ, quyền hạn có kháng cáo thì tuyên hủy án, còn 2 bị cáo đồng phạm giúp sức thì vẫn giữ nguyên án sơ thẩm.
Tòa án cấp sơ thẩm đã xét xử đối với các bị cáo Vũ Đức Cường, Dương Thị Hà, Nguyễn Văn Kỳ, Vũ Mạnh Quyến về tội “ Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, trong đó các bị cáo Nguyễn Văn Kỳ, Vũ Mạnh Quyến là những người không có chức vụ, quyền hạn nhưng đã thực hành giúp sức cho bị cáo Vũ Đức Cường và Dương Thị Hà trong việc ký hồ sơ giải phòng mặt bằng, nên đã xử phạt Vũ Mạnh Quyến 30 tháng tù cho hưởng án treo, Nguyễn Văn Kỳ 24 tháng tù cho hưởng án treo về tội “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khỉ thi hành công vụ” theo khoản 1 Điều 356 BLHS là có căn cứ. Tuy nhiên, Bản án phúc thẩm nhận định việc điều tra ở cấp sơ thẩm không đầy đủ nên tuyên hủy một phần bản án sơ thẩm về tội danh, hình phạt đối với bị cáo Vũ Đức Cường và Dương Thị Hà để điều tra lại, trong khi đó phần tội danh, hình phạt đối với Vũ Mạnh Quyến và Nguyễn Văn Kỳ đã có hiệu lực pháp luật thì không được cấp phúc thẩm xem xét là không có căn cứ, trái pháp luật.
Để bảo đảm cho pháp luật được thực hiện đúng qui định, đảm bảo tuân theo pháp luật, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội thông báo để Viện kiểm sát nhân dân địa phương nghiên cứu, tham khảo, rút kinh nghiệm./.