Qua công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử theo trình tự phúc thẩm đối với vụ án Nguyễn Văn Đạo bị xét xử về tội “Trộm cắp tài sản”. Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN thấy cần rút kinh nghiệm như sau:
I. Nội dung và quá trình giải quyết vụ án
Khoảng tháng 4/2018, Nguyễn Vãn Đạo làm thử việc ở gara ô tô HT số 300 TĐ, ĐC, quận HM, thành phố HN. Từ ngày 17/4/2018 đến ngày 23/4/2018 xe ôtô Land Curiser Prado, BKS: 03A - 368.75 của anh Hoàng Văn Thông, sinh năm 1981 trú tại: số 4/41/172 ĐT, ĐK, HM, thành phố HN có vào gara ô tô HT để sửa chữa, bảo dưỡng. Anh Thông có nhờ Đạo đánh hộ chìa khóa của xe ô tô Mitsubisi, do nhầm lẫn nên Đạo đã đánh nhầm chìa khóa xe của anh Thông và giữ lại, sau đó Đạo nghỉ làm tại gara ô tô HT.
Vào cuối tháng 12/2018, khi đang ngồi ở quán nước ven đường Đạo thấy xe ô tô Land Curiser Prado, BKS: 03A - 368.75 của anh Thông đi từ trong bãi gửi xe ra. Do đang nợ nần nên Đạo nảy sinh ý định trộm cắp chiếc xe ô tô của anh Thông để bán lấy tiền trả nợ. Đạo gọi điện cho Đỗ Khắc Sơn nói “có con xe ô tô Land Curiser Prado, xe ngân hàng cầm cố ở tiệm cầm đồ bán ” Sơn nói “có, cầm xe qua cho anh xem, xe như vậy chỉ được 300 triệu đến 400 triệu đồng”. Đạo theo dõi và biết nhà anh Thông ở ngõ 172 phố ĐT, ĐK, HM, thành phố HN. Sáng ngày hôm sau, Đạo tiếp tục quan sát thì phát hiện các buổi trưa anh Thông thường đi ô tô về nhà và để xe ở bãi đất trống trong ngõ 192 phố ĐT, phường ĐK, HM, thành phố HN.
Sáng ngày 08/01/2019, Đạo mang theo 01 kìm cắt rồi đi xe khách từ HD lên bến xe GB, thành phố HN và đi xe ôm đến khu đất trống ở ngõ 192 ĐT. Khoảng 11 giờ 50 phút, Đạo nhìn thấy xe ô tô của anh Thông đi về. Đạo trèo tường đến bãi để xe ô tô lấy chìa khóa mở cửa xe rồi lái xe ra đường KDT. Trên đường đi Đạo gọi điện hẹn gặp Đỗ Khắc Sơn ở ngõ 68A VCC để giao xe. Khi đến trước cửa nhà số 1 dãy N3, TT K10 XL, Đạo dừng xe ô tô lấy kìm tháo dây cáp bình ắc quy, 02 biển kiểm soát xe, bóc tem đăng kiểm, tem đóng phí bảo trì đường bộ vứt lên xe ô tô và giao xe cho Sơn. Sơn thỏa thuận với Đạo khi nào bán được xe sẽ chuyển tiền vào tài khoản cho Đạo, Đạo nhất trí. Sau khi nhận được xe, Sơn gọi điện cho Tào Văn Dũng, sinh năm 1979 trú tại: Thôn SK, xã TH, TO, thành phố HN đến để bán xe ô tô, Dũng đến thấy xe không có giấy tờ, không có biến kiếm soát nhưng vẫn đồng ý mua chiếc xe ô tô trên với giá 470.000.000 đồng.
Ngày 10/01/2019 Dũng gọi điện cho Phạm Ngọc Vinh, sinh năm 1972 trú tại: Số 4/3 NT, phường NT, quận HĐ, thành phố HN nói có 01 chiếc xe ô tô Prado đời 2010 hết đăng kiếm và mất giấy tờ nên bán với giá 470 triệu đồng. Dũng thỏa thuận và bảo Vinh mua chung, Vinh ứng tiền để mua xe, khi bán được hai người sẽ tính toán với nhau sau. Vinh nhất trí sau đó Dũng điện và thông báo cho Sơn biết là Vinh sẽ liên lạc với Sơn để giao tiền và nhận xe. Khi gặp Sơn thì Vinh biết là xe không có biển kiểm soát, không có giấy tờ nên Vinh thuê xe cẩu cứu hộ để kéo về nhằm tránh cơ quan Công an phát hiện và giao 470.000.000 đồng cho Sơn tại tầng hầm chung cư.
Sau khi bán xe ô tô Land Curiser Prado, Son chưa chuyển tiền cho Đạo mà trả cho Nguyễn Công Bình Minh, sinh năm 1974 trú tại: P2204 tòa nhà chung cư NK Plaza, số 1 PHT, BĐ, HN 300 triệu đồng để chuộc xe ô tô Lexus BKS: 92A - 269.88 và mua xe ô tô Range Rover không có giấy tờ với giá 130 triệu đồng.
Ngày 13/01/2019 Cơ quan điều tra Công an quận HM, thành phố HN đã thu giữ xe ô tô Land Curiser Prado tại ga ra ô tô của Vinh ở HĐ. Ngày 17/01/2019 Nguyễn Văn Đạo đến Công an quận HM đầu thú và khai nhận toàn bộ hành vi phạm tội của mình.
Tại bản kết luận định giá tài sản số 24/HĐBG ngày 28/02/2019 của Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự quận HM kết luận: “01 xe ô tô nhãn hiệu Land Curiser Prado không biến kiểm soát, màu đen, sổ khung: JTEBX9FJ9AK011783, số máy: 08890232TR có giá trị 790.000.000 đồng”.
Ngoài ra, Cơ quan điều tra còn làm rõ cuối năm 2016 Đỗ Khắc Sơn đi sửa xe ô tô tại gara ô tô HH (đối diện tòa B3B, khu tái định cư NTY, TH, CG, HN) thì gặp Trường (không rõ địa chỉ ở đâu) có để xe ô tô Range Rover, màu trắng, không biển kiểm soát trong gara, Sơn có hỏi Trường về nguồn gốc chiếc xe, Trường nói “xe nước ngoài, đã trả biển kiếm soát và giấy tờ xe”, Sơn hỏi Trường “anh có bán không để em giới thiệu người mua” Trường đồng ý bán xe với giá 320 triệu đồng và thỏa thuận sẽ cho Sơn 5 triệu đồng tiền môi giới. Thời gian sau, Thanh (không biết địa chỉ ở đâu) gọi điện cho Sơn hỏi mua xe, Sơn nói “có xe ô tô màu trắng của tây có mua không”, Thanh “đồngý” và dẫn Dương Thái Quân trú tại: số nhà 97, ngõ 225 LLQ, phường NĐ, quận CG, thành phố HN đến gara ô tô HH để xem và thống nhất mua chiếc xe Range Rover của Trường với giá 320 triệu đồng. Sau khi nhận tiền của Quân, Sơn về gara ô tô HH đưa cho Trường 315 triệu đông, còn lại 5 triệu đồng Sơn giữ để chi tiêu cá nhân. Ngày 13/01/2019, Công an quận HM đã thu giữ chiếc xe ô tô nêu trên tại Lô 9 E6 đường MTT, phường MT, quận NNTL, thành phố HN.
Tại bản án hình sự sơ thẩm số 66/2021/HSST ngàỵ 09/3/2021 của Tòa án nhân dân thành phố HN, áp dụng điểm a khoản 4 Điều 173; điểm s khoản 1 khoản 2 điều 51 Bộ luật hình sự xử phạt bị cáo Nguyễn Văn Đạo 12 năm tù về tội “Trộm cắp tài sản”. Áp dụng điểm a khoản 3 Điều 323; điểm b, s khoản 1 Điều 51; điểm h khoản 1 Điều 52; Điều 56, Điều 65 Bộ luật hình sự xử phạt bị cáo Đỗ Khắc Sơn 8 năm tù về tội “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có”, tổng hợp 24 tháng tù của Bản án hình sự sơ thẩm số 22/2016 ngày 26/01/2016 của Tòa án nhân dân quận BTL, buộc Đỗ Khắc Sơn phải chấp hành hình phạt chung là 10 năm tù.
Ngày 07/04/2021, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN ban hành kháng nghị phúc thẩm số 09/QĐ-VC1-HS đề nghị hủy Bản án hình sự sơ thẩm số 66/2021/HSST ngày 09/3/2021 của Tòa án nhân dân thành phố HN để điều tra lại theo quy định của pháp luật.
Ngày 24/3/2022 Tòa án nhân dân cấp cao tại HN đưa vụ án ra xét xử và chấp nhận một phần kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cẩp cao tại HN, tuyên hủy một phần Bản án hình sự sơ thẩm số 66/2021/HSST ngày 09/3/2021 của Tòa án nhân dân thành phố HN về tội danh và hình phạt đối với bị cáo Đỗ Khắc Sơn và phần xử lý vật chứng đối với chiếc xe ô tô Range Rover BKS 29A-135.79, số khung ’ *SA LSF25446A909532*, số máy *22222222*190405B13125448PN*. Giao trả hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát nhân dân thành phố HN để điều tra lại vụ án theo quy định của pháp luật.
II. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
1. Về hành vi phạm tội của Nguyễn Văn Đạo và Đỗ Khắc Sơn:
Quá trình điều tra bị cáo Nguyễn Văn Đạo khai nhận toàn bộ hành vi trộm cắp chiếc xe ô tô PARADO biển kiểm soát 03A 368.75 của anh Hoàng Văn Thông trị giá 790 triệu đồng. Trước khi Đạo thực hiện hành vi trộm cắp chiếc xe ô tô của anh Thông đế bán lấy tiền trả nợ, Đạo đã gọi điện cho Đỗ Khắc Sơn nói "có con xe ô tô Land Curiser Prado, xe ngân hàng cầm cố ở tiệm cầm đồ bản ” Sơn nói "cầm xe qua cho anh xem, xe như vậy chỉ được 300 triệu đến 400 triệu đồng”. Sau khi trộm được xe ô tô Đạo gọi điện cho Sơn hẹn gặp nhau ở ngõ 68A VCC để giao xe. Trước khi giao xe cho Sơn, Đạo đã tháo dây cáp bình ắc quy, tháo 02 biển kiếm soát xe, bóc tem đăng kiếm, tem đóng phí bảo trì đường bộ cùng 01 số giấy tờ trong cốp xe vứt lên ghế phụ xe ô tô. Khoảng 1 giờ sau Sơn đến nơi hẹn, trong lúc Sơn đang xem xe thì Dũng cũng có mặt ở đó và ra xem xe cùng Sơn. Đạo và Sơn thống nhất giá bán xe ô tô là 400 triệu đồng, Sơn nói chưa có tiền, lúc nào bán được xe sẽ chuyển tiền vào tài khoản cho Đạo, Đạo nhất trí.
Với các chứng cứ nêu trên, Tòa án cấp sơ thẩm tuyên bố Nguyễn Văn Đạo phạm tội “Trộm cắp tài sản” là có căn cứ, đúng pháp luật. Còn đối với bị cáo Đỗ Khắc Sơn, là người có am hiểu về ô tô, trước khi thực hiện hành vi trộm cắp chiếc xe ô tô Đạo đã nói với Sơn đây là “xe Ngân hàng và đang cầm cố, khách bỏ xe, cần bán Bị cáo Sơn nhận thức rõ xe ô tô không có giấy tờ, không biển kiểm soát, đang cầm cố tại Ngân hàng là xe không hợp pháp, việc mua bán chuyển nhượng xe ô tô bị pháp luật nghiêm cấm, nhưng vì mục đích lợi nhuận Sơn vẫn nhất trí mua xe ô tô của Đạo. Lúc tiếp nhận xe ô tô, bị cáo Sơn đã kiểm tra và phát hiện các giấy tờ, tài liệu có liên quan đến chủ sở hữu xe cùng 02 biển kiểm soát ở ghế phụ và ghế sau của ô tô nên bị cáo Sơn biết rõ đây là tài sản do Đạo phạm tội mà có nên Sơn đã cố ý vứt bỏ toàn bộ giấy tờ, tài liệu và 02 chiếc biển soát nhằm tránh sự phát hiện của Công an. Xét thấy, việc điều tra chưa làm rõ mặt chủ quan của hành vi phạm tội đối với bị cáo Sơn nên thiếu căn cứ để xác định rõ bị cáo Sơn đồng phạm về tội trộm cắp tài sản cùng bị cáo Đạo hay phạm tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.
2. Về hành vi của Tào Văn Dũng và Phạm Ngọc Vinh:
Khi Đỗ Khắc Sơn cùng Nguyễn Văn Đạo đang xem xe ô tô thì Tào Văn Dũng cũng có mặt và ra xem xe ô tô cùng Sơn, nên Dũng biết rõ là xe không có biến kiểm soát. Trước khi mua xe ô tô, Dũng hỏi Sơn về nguồn gốc xe thì được Sơn trả lòi là “xe Ngân hàng và đang cầm cố, khách bỏ xe, cần bán” nên Dũng biết rõ là xe không hợp pháp, việc mua bán chuyển nhượng phải do Ngân hàng phát mại, nêu cá nhân tự bán là trái pháp luật. Nhưng do hám lợi, Dũng đã nhất trí và rủ Phạm Ngọc Vinh cùng mua xe với Dũng mục đích để tháo lấy đồ với giá 470 triệu đồng. Trong số tiền 470 triệu đồng tiền mua xe ô tô Dũng nói với Sơn là tăng lên thêm 10 triệu đồng để Dũng hưởng lợi riêng.
Đối với Phạm Ngọc Vinh là người cầm tiền mua xe ô tô đến giao cho Sơn tại tầng hầm để xe, Vinh biết xe ô tô PARADO không có giấy tờ, không có biển kiếm soát là xe không hợp pháp, việc mua bán chuyển nhượng là trái pháp luật. Khi nhận xe ô tô, Vinh thấy Sơn lấy 02 chiếc biển kiểm soát và 01 số giấy tờ từ trên xe ô tô PARADO sang xe ô tô của Sơn. Sau đó, Sơn lái xe ô tô PARADO chở Vinh đi từ tầng hầm lên tầng 1, Sơn là người thuê xe cứu hộ kéo chiếc xe PARADO về HĐ cho Vinh, trong khi xe vẫn đang hoạt động được. Trước khi kéo xe, Sơn bảo Vinh mượn cờ lê của xe cứu hộ để tháo dây cáp điện bình ắc quy xe, mục đích làm như xe bị hỏng nhằm tránh sự phát hiện của Công an.
Như vậy, hành vi của Tào Văn Dũng và Phạm Ngọc Vinh đủ yếu tổ cấu thành tội “Tiêu thụ tài sản do phạm tội mà có”. Tuy nhiên, Kết luận điều tra, Cáo trạng và Bản án sơ thẩm đều nhận định là Tào Văn Dũng và Phạm Ngọc Vinh được Đồ Khắc Sơn thông báo là xe cầm cố, hết đăng kiếm và không có giấy tờ nhưng Dũng và Vinh vẫn mua để lấy phụ tùng và không biết là xe trộm cắp mà có nên chưa đến mức phải xử lý hình sự là chưa đánh giá chính xác các tình tiết khách quan của vụ án và bỏ lọt tội phạm.
3. Về vật chứng vụ án:
Đối với hành vi liên quan đến chiếc xe ô tô Range Rover không có biển kiểm soát, không có giấy tờ xe để tại ga ra ô tô HH: Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố HN đã tách hồ sơ để tiếp tục điều tra làm rõ và lập hồ sơ xử lý sau, nhưng bản án sơ thẩm vẫn tuyên tịch thu sung công quỹ nhà nước đối với chiếc xe ô tô Range Rover là không đúng pháp luật. Ngoài ra, cơ quan điều tra chưa làm rõ số tiền 10 triệu đồng mà Dũng nói với Sơn tăng thêm để hưởng lợi cá nhân; số tiền 300 triệu đồng để chuộc xe ô tô Lexus màu đen BKS: 92A - 269.88; số tiền 130 triệu đồng Sơn khai dùng để chuộc chiếc xe ô tô Range Rover, trong khi Sơn đã trả tiền đầy đủ cho Trường và số tiền 470 triệu đồng của Vinh đã trả cho Sơn để mua chiếc xe PARADO BKS 03A 368.75 cần phải tịch thu sung công quỹ nhà nước vì đây là số tiền Vinh dùng vào việc phạm pháp.
Do Tòa án cấp sơ thẩm đã có sai lầm nghiêm trọng trong việc đánh giá chứng cứ dẫn đến kết luận trong bản án không phù họp với những tình tiết khách quan của vụ án, bỏ lọt tội phạm và xử lý vật chứng không chính xác. Nên Bản án số 159/2022/HS-PT ngày 24/3/2022 của Tòa án nhân dân cấp cao tại HN đã hủy một phần Bản án hình sự sơ thẩm số 66/2021/HSST ngày 09/3/2021 của Tòa án nhân dân thành phố HN về tội danh và hình phạt đối với bị cáo Đỗ Khắc Sơn và phần xử lý vật chứng đối với chiếc xe ô tô Range Rover. Giao trả hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát nhân dân thành phố HN để điều tra lại vụ án theo quy định của pháp luật.
Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại HN thông báo để các Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, thành phố trục thuộc trung ương trong khu vực nghiên cứu và cùng rút kinh nghiệm chung nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử các vụ án hình sự.