Thông qua công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm vụ án dân sụ "Tranh chấp về hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn bà Nguyễn Thị Mộc với bị đơn chị Đỗ Thị Nga do Tòa án nhân dân tỉnh TQ giải quyết tại Bản án dân sự phúc thẩm số 38/2020/DS-PT ngày 11/9/2020, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội nhận thấy Tòa án cấp phúc thẩm xét xử đã giải quyết vụ án chưa triệt để, áp dụng không đúng quy định của pháp luật làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, gây khó khăn trong công tác thi hành án dẫn đến phải kháng nghị giám đốc thẩm hủy án phúc thẩm, cần thông báo để rút kinh nghiệm chung nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát trong lĩnh vực dân sự.
1. Nội dung vụ án
Bà Nguyễn Thị Mộc là chủ sử dụng khu đất tại tổ dân phố TB, thị trấn SD, tỉnh TQ. Quá trình sử dụng, bà Mộc đã tặng cho các con trong đó có chị Đỗ Thị Nga 114m2 đất vào năm 2019. Sau khi tặng cho các con đất, bà Mộc còn lại diện tích đất là 228m2. Năm 2010, bà Mộc đã tách một phần đất còn lại để dự định bán đất lấy tiền dưỡng già. Do thấy thửa đất của bà Mộc tách ra rễ và thuận tiện nên chị Nga đề nghị bà Mộc đổi để chị Nga sử dụng thửa đất của bà Mộc đồng thời yêu cầu bà Mộc làm hợp đồng tặng cho chị Nga, chị Nga sẽ chuyển nhượng thửa đất của chị Nga rồi đưa tiền trả bà Mộc. Sau khi tiến hành hợp đồng tặng cho đất giữa bà Mộc và chị Nga, chị Nga đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng thửa đất mảnh đất này nhưng chị Nga lại không bán mảnh đất của chị Nga để đưa tiền cho bà Mộc (như đã cam kết với bà Mộc) mà chỉ ủy quyền cho bà Mộc bán mảnh đất của chị Nga. Căn cứ hợp đồng ủy quyền, bà Mộc đã bán mảnh đất của chị Nga cho chị Vũ Thị Diễm, tuy nhiên sau đó hợp đồng chuyển nhượng đất giữa bà Mộc và chị Diễm bị Tòa án tuyên vô hiệu. Do đó, bà Mộc đề nghị Tòa án tuyên hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất ngày 24/5/2010 giữa bà Mộc và chị Nga vô hiệu và buộc chị Nga trả lại thửa đất cho bà. Trường hợp chị Nga đồng ý trả lại hoặc chuyển nhượng của chị Nga để đưa tiền cho bà Mộc như đã thỏa thuận ban đầu thì bà Mộc vẫn nhất trí.
2. Kết quả giải quyết của Tòa án
Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 10/2020/DS - ST ngày 30/3/2020, Tòa án nhân dân huyện SD, tỉnh TQ quyết định: Chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Nguyễn Thị Mộc; tuyên Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất giữa bà Nguyễn Thị Mộc và chị Đỗ Thị Nga vô hiệu. Sau khi xét xử sơ thẩm, chị Nga và người đại diện kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm.
Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 38/2020/DS - PT ngày 11/9/2020 cũa Toà án nhân dân tỉnh TQ quyết định: Chấp nhận yêu cầu kháng cáo của bị đơn chị Đỗ Thị Nga, sửa toàn bộ Bản án ngày 30/3/2020 của Tòa án nhân dân huyện SD như sau: Không chấp nhận yêu cầu khơi kiện của nguyên đơn bà Nguyễn Thị Mộc, tuyên chị Đỗ Thị Nga có quyền sử dụng đất.
Sau khi xét xử phúc thẩm chị Vũ Thị Diễm (người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan) và ông Trần Văn Lý (người đại diện hợp pháp của bà Nguyễn Thị Mộc) có đơn đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm đối với Bản án dân sự phúc thẩm nêu trên của Tòa án nhân dân tỉnh TQ. Ngày 25/6/2021, Chánh án tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã ban hành kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án phúc thẩm trên.
3. Những vi phạm cần rút kinh nghiệm
3.1. Về Tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ:
- Xét hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất ngày 24/5/2010 giữa bà Nguyễn Thị Mộc và chị Đỗ Thị Nga được UBND thị trấn SD chứng thực. Quá trình giải quyết vụ án, do các bên đương sự không cung cấp được bản gốc hợp đồng nên Tòa án cấp sơ thẩm đã ra quyết định thu thập tài liệu, chứng cứ là bản gốc hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất tại cơ quan chứng thực là ủy ban nhân dân thị trấn SD và cơ quan đăng ký quyền sử dụng đất nhưng các cơ quan trên đều không lưu trữ mà hiện nay chỉ có bản photo Hợp đồng tặng cho giữa bà Mộc và chị Nga.
- Bà Mộc xác định chữ ký trong hợp đồng và chữ ký trong một số tài liệu trong hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị giả mạo và đề nghị Tòa án giám định chữ ký, chữ viết của bà Mộc tại Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất ngày 24/5/2010. Biên bản xác định nguồn gốc sử dụng đất ngày 21/5/2010, Đơn xin miễn giảm thuế thu nhập cá nhân ngày 27/5/2010.
- Tại kết luận giám định của Phòng Kỹ thuật Hình sự, Công an tình TQ kết luận: chữ ký đứng tên Nguyễn Thị Mộc trên “Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất” ngày 24/5/2010 và “Biên bản xác định nguồn gốc sử dụng đất, hiện trạng nhà đất” ngày 21/5/2010 không phải là chữ ký trực tiếp (bản phô tô) nên không tiến hành giám định. Chữ ký “Mộc” và chữ viết “Nguyễn Thị Mộc” duới mục người viết đơn “Đơn xin miễn giảm thuế thu nhập cá nhân” ngày 27/5/2010 với chữ ký, chữ viết ghi tên Nguyền Thị Mộc dưới mục ‘‘Bên A” trên “ Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất”; dưới mục “cá nhân có thu nhập” trong “tờ khai thuế thu nhập cá nhân” không phải do cùng một người ký và viết.
3.2. Về đánh giá chứng cứ của Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm:
Bản án sơ thẩm số 10/2020/DS-ST xử: Chấp nhận yêu cầu khởi cầu khởi kiện, tuyên Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất của giữa bà Nguyễn Thị Mộc và chị Đỗ Thị Nga vô hiệu là đúng pháp luật.
Do có kháng cáo của chị Đỗ Thị Nga, mặc dù tại phiên tòa phúc thấm, bà Mộc và các đương sự không cung cấp thêm bất kỳ tài liệu, chứng cứ mới, nhưng hội đồng xét xử lại cho rằng Hợp đồng tặng cho đất giữa bà Mộc và chị Nga có hiệu lực. Bản án cấp phúc thẩm xử: Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn bà Nguyễn Thị Mộc, chị Đỗ Thị Nga có quyền sử dụng đất là đánh giá không đúng thực tế khách quan, không đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Vì vậy, ngày 17/9/2021, ủy ban thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội: Chấp nhận kháng nghị, tuyên hủy bản án phúc thẩm giao Tòa án nhân dân tỉnh TQ xét xử lại theo thủ tục phúc thẩm.
Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội thông báo để các đơn vị nghiên cứu, vận dụng để nâng cao chất lượng công tác giải quyết án dân sự