Vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử hình sự Viện kiểm sát nhân dân tối cao thụ lý giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm vụ án Phan Văn Thắng về tội “Mua bán trái phép chất ma túy” tại thành phố HCM, nhận thấy một số vấn đề cần rút kinh nghiệm như sau:
1. Nội dung vụ án và quá trình giải quyết
Ngày 23/12/2015, tại trước nhà số 278/11, GX, phường BHH A, quận BT, thành phố HCM, Công an quận BT kiểm tra, bắt quả tang Chung Nguyễn Quốc An đang có hành vi cất giữ trái phép chất V ma túy nhằm bán lại cho người khác. Thu giữ trong túi xách của An 02 gói nilon chứa Methamphetamine thể rắn, có khối lượng 49,8102 gam. An khai mua sổ ma túy trên Trần Thị Kim Uyên và Phan Văn Thắng.
Căn cứ lời khai nhận của An và các tài liệu chứng cứ thu thập được, vào lúc 20 giờ cùng ngày, Cơ quan điều tra kiểm tra căn hộ số 401, lô AI, chung cư EH, khu phố 2, phường AL, quận BT, bắt quả tang Phan Văn Thắng đang có hành vi tàng trữ chất ma túy để bán lại cho người khác. Thu giữ của Thắng 08 gói nilon chứa Methamphetamine ở thể rắn, có khối lượng 2.450,8236 gam; 01 gói nilon chứa Ketamine ở thể rắn, có khối lượng 7,7930 gam; 02 gọi nilon chứa 1.900 viên nén hình tròn màu trắng có khắc chữ “O” là loại MDMA thể rắn, có khối lượng 477,59 gam; 06 gói nilon chứa 1.130 viên nén hình tròn màu cam là loại Methamphetamine, có khối lượng 107,0737 gam.
Phan Văn Thắng khai nhận: Thắng là người nghiện ma túy, để có tiền tiêu xài và sử dụng ma túy nên Thắng bắt đầu bán ma túy từ đầu tháng 12/2015 cho đến ngày bị bắt. Ngày 01/12/2015, Thắng mua 03 kg ma túy ở thể rắn với giá 700 triệu đồng và khoảng 3.030 viên ma túy ở thể rắn, với giá từ 50.000 đồng đến 70.000 đồng/viên của một đối tượng tên Quân ở HP (không rõ lai lịch, địa chỉ). Sau khi mua ma túy của Quân xong, Thắng đón xe khách từ thành phố HP vào thành phố HCM và thuê căn hộ số 401, lô A, chung cư EH, khu phố 2, phường AL, quận BT để ở và bán ma túy. Phan Văn Thắng đã bán cho Chung Nguyễn Quốc An 02 lần: lần đầu 200 gam ma túy với giá 90 triệu đồng, lần thứ hai 300 gam ma túy với giá 140 triệu đồng, những lần mua bán An trực tiếp đến căn hộ của Thắng ở để nhận ma túy và trả tiền, số ma túy còn lại Thắng chưa kịp bán thì bị phát hiện bắt giữ. Lời khai của Thắng và An phù hợp nhau về số lần, số lượng ma túy đã mua bán. Như vậy, tổng số ma túy mà Phan Văn Thắng phải chịu trách nhiệm là 3.543,2803 gam.
Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 499/2019/HSST ngày 27/11/2019, Tòa án nhân dân thành phố HCM áp dụng điểm e khoản 4, khoản 5 Điều 194 Bộ luật Hình sự năm 1999; điểm s khoản 1, khoản 2 Điều 51; điểm g, h khoản 1 Điều 52; Điều 39; Điều 50 Bộ luật hình sự năm 2015 xử phạt Phan Văn Thắng tù chung thân về tội “Mua bán trái phép chất ma túy”.
Tại Quyết định kháng nghị số 02 ngày 06/12/2019, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân thành phố HCM kháng nghị theo hướng tăng hình phạt từ chung thân lên tử hình đối với Phan Văn Thắng.
Tại Bản án hình sự phúc thẩm số 668/2020/HSPT ngày 12/11/2020, Tòa án nhân dân cấp cao tại thành phố HCM không chấp nhận kháng nghị tăng hình phạt của Viện kiểm sát nhân dân thành phố HCM. Giữ nguyên Bản án sơ thẩm số 499/2019/HSST ngày 27/11/2019 của Tòa án nhân dân thành phố HCM về phần quyết định hình phạt đối với Phan Văn Thắng.
2. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
Phan Văn Thắng thực hiện hành vi mua bán trái phép ma túy với khối lượng đặc biệt lớn là 3.543,208 gam gồm nhiều loại ma túy Methamphetamine, MDMA và Ketamine. Phạm Văn Thắng phạm tội với tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là “Phạm tội 02 lần trở lên” quy định tại điểm g khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự năm 2015 do Thắng đã hai lần bán ma túy cho Chung Nguyễn Quốc An, lần đầu bán 200 gram với giá 90 triệu đồng, lần thứ hai bán 300 gram vói giá 140 triệu đồng.
Phan Văn Thắng có nhân thân xấu, ngày 28/6/2013 bị Tòa án nhân dân quận LC, thành phố HP xử phạt 30 tháng tù về tội “Tàng trữ trái phép chất ma túy”, nhưng khi được đặc xá tha tù Phan Văn Thắng không chịu tu dưỡng rèn luyện bản thân mà chỉ 07 tháng sau, ngày 01/12/2015 tiếp tục thực hiện hành vi mua bán trái phép chất ma túy, lần phạm tội này của Thắng thuộc trường hợp “tái phạm” quy định tại điểm h khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự năm 2015, cho thấy Thắng không còn khả năng giáo dục, cải tạo, cần thiết phải áp dụng hình phạt cao nhất đối với Thắng mới đáp ứng yêu cầu phòng chống tội phạm ma túy đang gia tăng hiện nay. Phan Văn Thăng chỉ có một tình tiết giảm nhẹ quy định tại điểm s khoản 1 và khoản 2 Điều 51 nhưng có hai tình tiết tăng nặng tại khoản 1 Điều 52 Bộ luật hình sự năm 2015, trong khi khối lượng ma túy mà Thắng mua bán đặc biệt lớn. Do vậy, cần thiết phải áp dụng hình phạt tử hình đối với Phan Văn Thắng mới đủ tác dụng răn đe, phòng ngừa chung.
Tòa án cấp sơ thẩm xét xử Phan Văn Thắng mức án tù chung thân về tội “Mua bán trái phép chất ma túy” là quá nhẹ, chưa tương xứng với tính chất hành vi phạm tội của bị cáo, Tòa án cấp phúc thẩm cho rằng Bản án sơ thẩm xét xử có căn cứ là vi phạm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật và quyêt định hình phạt
Quá trình kiểm sát xét xử vụ án, cấp sơ thẩm và phúc thẩm đã có quan điểm xử lý đúng. Viện kiểm sát nhân dân thành phố HCM đề nghị mức hình phạt tử hình đôi với Thắng. Sau khi xét xử sơ thẩm, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân thành phố HCM có kháng nghị phúc thẩm đề nghị Tòa án nhân dân cấp cao tại thành phố HCM xét xử tăng hình phạt từ chung thân lên tử hình đối với Phan Văn Thắng. Do Tòa án cấp phúc thẩm không chấp nhận kháng nghị nên Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại thành phố HCM tiếp tục báo cáo đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm.
Ngày 19/5/2021, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 12 đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hủy Bản án hình sự phúc thẩm số 668/2020/HSPT ngày 12/11/2020 của Tòa án nhân dân cấp cao tại thành phố HCM về phần hình phạt đối với Phan Văn Thắng để xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật. Ngày 06/10/2021, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã quyết định chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng kiểm sát nhân dân tối cao, hủy phần Bản án hình sự phúc thẩm về hình phạt đối với Phan Văn Thắng để xét xử phúc thẩm lại theo hướng tăng hình phạt lên tử hình đối với Phan Văn Thắng.
Vụ Thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử hình sự thông báo để các đơn vị cùng rút kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử hình sự trong toàn ngành./.