Thông qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục phúc thẩm đối với Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án số 36/2020/QĐST-HC ngày 17/9/2020 của Tòa án nhân dân tỉnh LC, giai quyết vụ án “Khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai", giữa người khởi kiện là bà Lý Thị T vói người bị kiện là UBND thành phố LC, tỉnh LC, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội thấy Tòa án cấp sơ thẩm có vi phạm trong việc ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hành chính, cần rút kinh nghiệm như sau:
1. Nội dung và quá trình giải quyết vụ án
Theo đơn khởi kiện của bà Lý Thị T (địa chỉ: Thôn 6, xã ĐT, thành phố LC, tỉnh LC), năm 2010 gia đình bà cho Công ty TNHH một thành viên Apa Việt Nam (Công ty Apa), mượn đất để phục vụ khai trường 21, gồm: 120 m2 đất thổ cư tại thửa số 36a, tờ bản đồ số P2-25; 1.472 m2 đất trồng cây - lâu năm tại thửa số 44, tờ bản đồ sổ P2-25; 606 m2 đất vườn tạp tại thửa số 36b tờ bản đồ sổ P2-25 và 1.800m2 đất rừng tại thửa sổ 28lb, tờ ban đồ số 01. Sau khi khai trường 21 khai thác xong, bà T nhiêu lần đòi lại đất nhưng không được.
Tháng 7/2019, bà T khiếu nại tới UBND thành phố LC đề nghị xem xét, giải quyết nội dung Công ty Apa mượn đất khai thác quặng xong không trả. Ngày 8/8/2019, UBND thành phố LC ban hành Công vãn số 751/UBND/TNMT trả lời bà với nội đung: “Gia đình bà Lý Thị T (chồng Vàng Văn Q), địa chỉ: Thôn 5, xã ĐT, thành phố LC, tỉnh LC thuộc đổi tượng di chuyển giải phóng mặt bằng công trình: Khai trường 21 tại xã ĐT, đã được tổ giúp việc Hội đồng bồi thường, hễ trợ, tái định cư thành phổ kiểm kê tài sàn, vật kiến trúc, cây cối hoa màu và UBND thành phố đã thu hôi 120m2 đất ở, 21.544 m2 đất rừng, 2.058 m2 đất trồng cây lâu năm theo Quyết định sổ 2569/QĐ-UBND ngày 20/12/2010, phê duyệt kinh phỉ bồi thường, hễ trợ tái định cư tại Quyết định số 2878/QĐ-UBND ngày 30/12/2010’’.
Bà T cho rẳng sau khi nhận được văn bản trả lời đơn, bà mới biết diện tích đất gia đình cho Công ty Apa mượn năm 2010 đã bị thu hồi, bà thấy điện tích đất bị thu hồi không đúng với diện tích đất gia đình bà cho Công ty Apa mượn, gia đình bà không nhận được quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt kinh phí bồi thường và chưa nhận được tiền bồi thường của nhà nước, gia đình bà chỉ nhận được tiền bồi thường từ việc mượn đất của Công ty Apa.
Vì vậy, ngày 24/6/2020 bà T làm đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án nhân dân tỉnh LC hủy Quyết định sổ 2569/QĐ-UBND ngày 20/12/2010 về thu hồi đất và Quyết định số 2878/QĐ-UBND ngày 30/12/2010 về phê duyệt kinh phí bồi thường, hồ trợ tái định cư của UBND thành phố LC.
Ngày 17/9/2020, Tòa án nhân dàn tính C căn cứ Điều 38; Điều 143 và Điều 144 Luật tố tụng hành chính, ban hành Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hành chính số 36/2020/QĐST-HC: Đình chỉ giải quyết vụ án thụ lý số 55/2020/TLST-HC ngày 23/7/2020 vê việc ''Khiếu kiện quyết đình hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai” với lý do thời hiệu khởi kiện vụ án đã hết.
Ngày 28/9/2020, bà T có đơn kháng cáo, yêu cầu Tòa án cấp phúc thẩm hủy toàn bộ Quyểt định số 36/2020/QĐST-HC ngày 17/9/2020 của Tòa án nhân dân tỉnh LC để Tòa án nhân dân tỉnh LC tiếp tục giai quyết vụ án.
Ngày 28/9/2020, Viện kiểm sát nhân dàn tỉnh LC đã cử Kiểm sát viên đến lập Biên bản làm việc tại UBND thành phổ LC để xác định có việc bà T đã nhận được Quyết định số 2569 ngàv 20/12/2010 và Quvết định số 2878 ngày 30/12/2010 của UBND thành phố LC không và đà được xác nhận là không có tài liệu lưu trữ nào chứng minh bà T đã được nhận 2 quyết định nêu trên.
Cùng ngày 28/9/2020, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh LC ban hành Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 10/QĐ-VKS-HC đối với Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hành chính sổ 36/2020/QĐST-HC nsày 17/9/2020 cùa Tòa án nhân dân tỉnh LC, đề nshị Tòa án nhân dân cắp cao tại Hà Nội căn cứ khoán 5 Điều 243 Luật tố tụng hành chính, hủy toàn bộ Quyết định số 36/2020/QĐST-HC ngày 17/9/2020 của Tòa án nhàn dân tỉnh LC.
Ngày 22/3/2021, Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội ban hành Quyết định số 182/2021/QĐ-PT giải quyết việc kháng cáo đối với quyết định đình chỉ việc giải quyết vụ án, đã quyết định châp nhận kháng cáo của bà Lý Thị T và Kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh LC, huy Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hành chính số 36/2020/QĐST-HC ngày 17/9/2020 của Tòa án nhân dân tỉnh LC và chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân tỉnh LC để tiếp tục giải quvết vụ án.
2. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
Tòa án cấp sơ thẩm căn cứ vào các tài liệu: Bản tự kê khai số lượng đất, tài sản, hoa màu ngày 26/5/2010; Bảng tổng hợp sử dụng đất; Biên bản kiếm tra sổ lượng đất, tài sản, hoa màu phải di chuyển ngày 28/5/2010; Phiếu chi của Công ty Apa Việt Nam ngày 31/12/2010 có chữ ký của ông Q (chồng bà T) để xác định bà T đã biết các Quyết định số 2569/QĐ-LÍBND ngày 20/12/2010 và Quyết định số 2878/QĐ-UBND ngày 30/12/2010 của UBND thành phố LC từ thời điểm năm 2010. Từ đó xác định bà T nộp đơn tại Tòa án ngày 24/6/2020 là hết thời hiệu khởi kiện và ra quyết định đình chi giải quyết vụ án. Tuy nhiên, ông Q đã chết từ ngày 24/5/2020, theo báo cáo và tài liệu do UBND thành phố LC cung cấp, ngoài chữ ký được cho là của ông Q tại Biên bản kiểm tra số lượng đất, tài sản, hoa màu phải di chuyến ngày 28/5/2010 do UBND xã lập; Biên bản cam kết về việc bồi thường - GPMB công trình do Công ty Apa lập (không có chừ ký của đại diện Công ty Apa và UBND xã nơi có đất) và chữ ký trên Phiếu chi của Công ty Apa ngày 31/12/2010, không tài liệu nào có chữ ký của bà T và cũng không có tài liệu, chứng cứ chứng minh ông Q có thông báo, trao đổi với bà T về việc đà nhận đưọc, biết được các Quyết định số 2569/QĐ-UBND ngày 20/12/2010 và Quyết định số 2878/QĐ-UBND ngày 30/12/2010 của UBNT) thành phố LC. Kết quả xác minh ngày 28/9/2020 của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh LC cũng xác định không có căn cứ UBND thảnh phố LC đã giao các Quyết định số 2569 và 2878 cho gia đình bà T hoặc đã niêm yết công khai theo quy định. Vì vậy, việc Tòa án cấp sơ thẩm cho rằng bà T đã biết các Quyết định số 2569/QĐ-UBND ngày 20/12/2010 và Quyết định số 2878/QĐ-UBND ngày 30/12/2010 của UBND thành phố LC từ thời điểm năm 2010 là không có căn cứ. cần phải xác định thời điểm bà T biết được các Quyết định 2569 và 2878 nêu trên tại thời điểm bà T nhận được Công văn số 751/UBND/TNMT ngày 8/8/2019 của UBND thành phố LC trả lời đơn khiếu nại của bà. Mặt khác vãn bản số 751/UBND/TNMT ngày 8/8/2019 của UBND thành phổ LC trả lời đơn khiếu nại của bà T nến khi giải quyết vụ án khởi kiện các Quyết định số 2569/QĐ-UBND ngày 20/12/2010 và Quyết định sổ 2878/QĐ-UBND ngày 30/12/2010 của UBND thành phố LC Tòa án phải xem xét văn bản bản số 751/UBND/TNMT ngày 8/8/2019 của UBND thành phố LC. Vì vậy, căn cứ quy định tại Điều 116 Luật tổ tụng hành chính nãm 2015 thì bà T khởi kiện vụ án hành chính trong thời hạn luật định.
Ngoài ra Quyết định đình chỉ việc giải quyết vụ án hành chính số 36/2020/QĐST-HC ngày 23/7/2020 của Tòa án nhân dân tỉnh LC còn có vi phạm: Không ghi hậu quả của việc đình chỉ giải quyết vụ án quy định tại Điều 144 Luật Tổ tụng hành chính 2015 là chưa thực hiện đúng mẫu sô 15-HC (ban hành kèm theo Nghị quyết số 02/2017/NQHĐTP ngày 13/1/2017 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao).
Do Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hành chính có vi phạm nghiêm trọng trong việc xác định hết thời thời hiệu khởi kiện không đúng dẫn đến Tòa án cấp phúc thẩm hủy quyết định đình chỉ giải quyết vụ án, chuyển hồ sơ cho Tòa án cấp sơ thẩm tiếp tục giải quyết vụ án.