Kiểm sát viên lại tập trung vào các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự để đề nghị Hội đồng xét xử giảm nhẹ hình phạt cho Nông Văn Phòng từ tử hình xuống tù chung thân. Đây là sai lầm nghiêm trọng, cần phải nghiêm túc chấn chỉnh, rút kinh nghiệm khi xét xử các vụ án hình sự, đặc biệt là các vụ án giết người có tính chất đặc biệt nghiêm trọng như trên.
Ngày 17/02/2020, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã ban hành Quyết định số 02/QĐ-VKSTC kháng nghị giám đốc thẩm đối với Bản án hình sự phúc thẩm nêu trên về phần hình phạt đối với Nông Văn Phòng.
Ngày 19/5/2020, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã mở phiên tòa xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm vụ án và quyết định chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, hủy Bản án hình sự phúc thẩm số 65/2019/HSPT ngày 15+18/02/2019 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội về phần quyết định hình phạt đối với Nông Văn Phòng đế xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định pháp luật.
Vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử hình sự Viện kiểm sát nhân dân tối cao thông báo rút kinh nghiệm về vụ án này như sau:
I. NỘI DUNG VÀ QUÁ TRÌNH GIẢI QUYẾT VỤ ÁN
Nông Văn Phòng cho anh Đồng Nguyên Minh vay 10 triệu đồng nhưng Phòng đòi nhiều lần mà anh Minh không trả nên Phòng có ý định đánh anh Minh để dằn mặt. Khoảng 11 giờ 30 phút ngày 23/5/2014, tại một quán nước ở khu vực phố Hoàng Cầu (quận Đống Đa, thành phố Hà Nội), Nông Văn Phòng đã rủ Khổng Văn Cường, Đào Thanh Sơn, Nguyễn Quang Huy và Trần Quốc Hương cùng đi đánh anh Minh và cho các đồng phạm xem ảnh của anh Minh qua điện thoại di động. Cả nhóm xem ảnh và đồng ý.
Sau đó, Phòng điều khiển xe máy chở Sơn và Huy đến khu vực gần nhà anh Minh để thuê nhà nghỉ. Hương chở Cường đi mua 02 con dao quắm; khi qua khu vực cửa hàng có bán tuýp sắt, Cường vào mua 02 tuýp sắt và gắn ren vào chuôi một con dao quắm để gắn dao vào tuýp sắt. Làm xong, Hương tiếp tục chở Cường đến gặp Phòng, Sơn và Huy rồi cả nhóm cầm theo túi nilon đựng hung khí đi về phía nhà anh Minh. Tại khu vực làng Thành Công, Phòng, Sơn và Huy phục ở đầu ngõ số 10 Láng Hạ; Hương và Cường phục ở đầu ngõ 6B Thành Công, thỏa thuận nếu thấy anh Minh sẽ thông báo cho cả nhóm biết và cùng tham gia đánh anh Minh. Chờ đến khoảng 21 giờ không thấy anh Minh về nên cả nhóm về nhà nghỉ.
Từ 05 giờ 30 phút đến 18 giờ ngày 24/5/2014, cả nhóm tiếp tục đến phục ở khu vực nhà anh Minh thêm 02 lần nữa. Đen khoảng 18 giờ 40 phút, thấy anh Minh về, Cường đã thông báo cho cả nhóm biết. Sau đó, Huy điều khiến xe máy chở Sơn và Phòng đến gần nhà anh Minh. Hương chở Cường về nhà nghỉ lấy túi đựng hung khí rồi quay lại. Cường đưa cho Phòng 01 con dao quắm, đưa cho Sơn 01 tuýp sắt còn Cường cầm tuýp sắt có gắn dao quắm. Phòng, Cường và Sơn đi bộ vào nhà anh Minh. Huy và Hương, mỗi người ngồi trên 01 xe máy để cảnh giới và chờ các đồng phạm.
Trên đường vào nhà anh Minh, Cường tháo dao quắm khỏi tuýp sắt, tay phải cầm dao, tay trái cầm tuýp sắt; Phòng cầm dao quắm đi trước, Cường và Sơn đi sau. Lúc này, anh Minh cởi trần, quay mặt vào phía bếp (trong bếp còn có chị Trần Thị Hương Phúc, là vợ anh Minh). Phòng bảo anh Minh trả tiền, anh Minh trả lời không nợ nần gì. Phòng và anh Minh giằng co với nhau. Cường cầm dao quắm xông vào chém 01 nhát trúng ngực anh Minh. Bị chém bất ngờ, anh Minh quay người bỏ chạy về phía cầu thang, Phòng từ phía sau cầm dao quắm chém một nhát trúng vùng lưng, rồi tiếp tục chém vào đầu và lưng anh Minh. Sơn cầm tuýp sắt vụt một nhát trúng vào vùng trán anh Minh. Chị Phúc chạy ra ngoài ngõ kêu cứu. Phòng và Sơn chạy ra ngoài trước, Cường tiếp tục dùng dao quắm chém mấy nhát nữa vào chân anh Minh rồi chạy ra sau. Sơn lên xe máy do Huy điều khiển, Phòng và Cường lên xe máy do Hương điều khiển rồi cả nhóm bỏ chạy. Nông Văn Phòng và Khổng Văn Cường trốn lên Sơn La, Lạng Sơn, Móng Cái rồi sang Trung Quốc. Đen ngày 31/8/2017, Phòng và Cường bị Công an Trung Quốc bắt, đưa về Việt Nam.
Tại Kết luận giám định pháp y số 3238/PC54-PY ngày 16/6/2014, Phòng kỹ thuật hình sự Công an thành phố Hà Nội kết luận: nạn nhân Đồng Nguyên Minh chết do shock mất máu do đa chấn thương; thương tích vùng trán phải do tác động bởi vật tày cứng gây nên, các thương tích còn lại trên cơ thể nạn nhân do vật sắc nhọn một lưỡi tác động dạng chém gây nên.
Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 246/2018/HSST ngày 05/7/2018, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội áp dụng điểm n, p khoản 1 Điều 123; điếm s khoản 1, khoản 2 Điều 51 và Điều 58 Bộ luật hình sự năm 2015 xử phạt Nông Văn Phòng tử hình về tội “Giết người”.
Ngày 17/7/2018, Nông Văn Phòng kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt.
Tại Bản án hình sự phúc thẩm số 65/2019/HS-PT ngày 15+18/02/2019, Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội chấp nhận kháng cáo của Nông Văn Phòng, áp dụng điểm n, p khoản 1 Điều 123; điểm b, s, t khoản 1, khoản 2 Điều 51; Điều 58 Bộ luật hình sự năm 2015 xử phạt Nông Văn Phòng tù chung thân về tội “Giết người”.
Tại Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 02/QĐ-VKSTC ngày 17/02/2020, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao kháng nghị một phần Bản án hình sự phúc thẩm số 65/2019/HSPT ngày 15+18/02/2019 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội về phần hình phạt đối với Nông Văn Phòng đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm, hủy phần hình phạt của Bản án hình sự phúc thấm nêu trên, giữ nguyên Bản án hình sự sơ thẩm sổ 246/2018/HSST ngày 05/7/2018 của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đối với Nông Văn Phòng.
Tại Quyết định giám đốc thẩm số 06/2020/HS-GĐT ngày 19/5/2020, Hội đồng Thấm phán Tòa án nhân dân tối cao quyết định chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; hủy bản án hình sự phúc thẩm 65/2019/HSPT ngày 15+18/02/2019 của Toà án nhân dân cấp cao tại Hà Nội về phần quyết định hình phạt đối với bị cáo Nông Văn Phòng đế xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.
II. NỘI DUNG RÚT KINH NGHIỆM
1. Về hình phạt mà Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã quyết định đối với Nông Văn Phòng
Bản án hình sự phúc thẩm số 65/2019/HS-PT ngày 15+18/02/2019 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội xử phạt Nông Văn Phòng tù chung thân về tội “Giết người” là vi phạm nghiêm trọng trong việc áp dụng quy định của Bộ luật hình sự.
- Trong vụ án này, Nông Văn Phòng giữ vai trò chủ mưu, khởi xướng, rủ rê, chỉ huy các đồng phạm cùng đánh anh Đồng Nguyên Minh. Ngoài ra, Phòng còn trực tiếp gây nên cái chết của anh Minh. Nông Văn Phòng có nhân thân rất xấu, đã nhiều lần bị kết án, phạm tội lần này thuộc trường hợp tái phạm nguy hiểm, là tình tiết định khung quy định tại điểm p khoản 1 Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015.
- Khổng Văn Cường giữ vai trò thứ hai, trực tiếp đi mua hung khí (02 con dao quắm, 02 tuýp sắt rồi gắn dao vào tuýp sắt); khi phát hiện ra anh Minh đã về nhà, Cường thông báo cho cả nhóm rồi đi về nhà nghỉ lấy túi đựng hung khí quay lại đưa hung khí cho các đồng phạm; khi anh Minh và Phòng đang giằng co, Cường dùng dao chém vào ngực anh Minh; khi anh Minh đã ngã ra nhà, vợ anh Minh hô hoán, Cường vẫn tiếp tục dùng dao chém vào chân anh Minh.
- Đào Thanh Sơn giữ vị trí thứ ba, tham gia cùng Phòng và Cường đánh anh Minh, Sơn trực tiếp dùng tuýp sắt đánh vào đầu anh Minh.
Vì vậy, hình phạt đối với Nông Văn Phòng phải nghiêm khắc hơn Đào Thanh Sơn. Tại Bản án hình sự phúc thẩm số 119/2016/HSPT ngày 17/3/2016, Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội áp dụng điểm n khoản 1 Điều 93; điểm p khoản 1 Điều 46; Điều 53 Bộ luật hình sự năm 1999 xử phạt Đào Thanh Sơn tù chung thân về tội “Giết người”. Tòa án cấp sơ thẩm xử phạt Nông Văn Phòng tử hình về tội “Giết người” là tương xứng với vai trò chủ mưu, cầm đầu và tính chất, mức độ phạm tội của bị cáo.
Mặc dù Nông Văn Phòng có nhiều tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại điểm b, s khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự năm 2015 nhưng không tác động lớn đến mức hình phạt đối với bị cáo. Vì vậy, Tòa án cấp phúc thẩm quyết định chấp nhận kháng cáo, giảm hình phạt cho Nông Văn Phòng từ tử hình xuống tù chung thân là đánh giá không đúng vai trò, tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội và nhân thân của bị cáo, chưa bảo đảm nguyên tắc cá thể hóa hình phạt trong vụ án có đồng phạm, chưa đáp ứng được yêu cầu đấu tranh đối với tội phạm giết người trong tình hình hiện nay.
2. Về việc áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự
Bản án hình sự phúc thẩm số 65/2019/HS-PT ngày 15+18/02/2019 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại điểm t khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự năm 2015 (người phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án) đối với Nông Văn Phòng là không đúng quy định của Bộ luật hình sự bởi vì: những nội dung mà Phòng đã khai tại phiên tòa phúc thẩm không giúp các cơ quan tiến hành tố tụng nhanh chóng làm sáng tỏ vụ án hoặc phát hiện tội phạm hay đồng phạm mới; đồng thời chưa có cơ sở để xác định lời khai của Phòng là có căn cứ.
Trong vụ án này, Kiểm sát viên được giao nhiệm vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử tại phiên tòa phúc thẩm đã không phát hiện ra sai lầm nghiêm trọng của Tòa án, thậm chí còn sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật cùng với Tòa án cấp phúc thẩm. Tại phiên tòa ngày 15/02/2019, Kiểm sát viên đề nghị Hội đồng xét xử giữ nguyên hình phạt của Bản án sơ thẩm đối với Nông Văn Phòng. Tuy nhiên, sau khi tạm dừng phiên tòa, ngày 18/02/2019, Hội đồng xét xử quay lại phần xét hỏi và xác nhận các bị cáo đã bồi thường thêm cho gia đình bị hại, Kiểm sát viên lại tập trung vào các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự để đề nghị Hội đồng xét xử giảm nhẹ hình phạt cho Nông Văn Phòng từ tử hình xuống tù chung thân. Đây là sai lầm nghiêm trọng, cần phải nghiêm túc chấn chỉnh, rút kinh nghiệm khi xét xử các vụ án hình sự, đặc biệt là các vụ án giết người có tính chất đặc biệt nghiêm trọng như trên.
Viện kiểm sát nhân dân tối cao yêu cầu các Viện kiểm sát nhân dân cấp cao; Viện kiểm sát nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tổ chức nghiên cứu, quán triệt rút kinh nghiệm trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự./.